Шүүхээс шударга ёсыг эрэлхийлэх нь нэхэмжлэлийн шаардлагыг зөв боловсруулж, бүрдүүлэх, нотлох баримтыг цуглуулах, танилцуулах, шийдвэрийг хэрэгжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх замаар явагдах ёстой. Хэрэв жирийн иргэн шаардлагатай бүх үйл ажиллагааг мэргэжлийн түвшинд хангах чадваргүй бол төлөөллийг ашиглах хэрэгтэй.
Иргэний шүүх дээр шударга ёсыг тогтоох нь амаргүй байдаг; ихэвчлэн хэргийг мэргэжлийн түвшинд явуулахын тулд байцаан шийтгэх хуулийн тодорхой мэдлэг, мөн тухайн хэргийн мөн чанарыг тусгасан хууль эрх зүйн салбарыг шаарддаг. Эхний шатанд та шүүхэд нэхэмжлэлийн мэдүүлгээ зөв гаргаж, шаардлагатай бүх баримт бичгийг хавсаргах хэрэгтэй болно. Өргөдлийн маягт, түүний агуулга, хавсаргасан баримт бичигт тавигдах шаардлагыг ОХУ-ын Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуульд тусгасан болно. Өргөдөл гаргасны дараа зохих шүүхэд хүргүүлж, илгээдэг (ихэвчлэн энэ шүүх нь шүүгдэгчийн оршин сууж буй газарт байрладаг). Баримт бичгийг хэргийн бүх оролцогчдод (шүүгдэгч, гуравдагч этгээд) илгээж болохуйц ийм тоогоор ирүүлэх шаардлагатай.
Хэргээ хэлэлцэх явцад өөрийгөө хэрхэн авч явах вэ?
Хэрэв эхний шатыг амжилттай дамжуулсан бол шүүх нэхэмжлэлийн шаардлагыг хүлээн зөвшөөрч, шүүхийн урьдчилсан хуралдааны товыг тогтооно. Нэхэмжлэгч нь заасан уулзалтад оролцох шаардлагатай тухай зарлан дуудах хуудсыг хүлээн авах бөгөөд гарч ирэхээс өмнө хэргийг анхааралтай уншиж, өөрсдийн шаардлагыг тодорхой томъёолж, хууль дүрмийн талаархи үндэслэлээр нотлохыг зөвлөж байна. Процессын үйл ажиллагааны дарааллыг мөн иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хууль тогтоомжийн хэм хэмжээгээр зохицуулдаг боловч энэ нь шийдвэрлэх ач холбогдолгүй юм. Учир нь шүүгчид ихэвчлэн мэргэжлийн хуульч биш процесст оролцогчдод үнэнч байдаг. Хэрэв шаардлагыг тодорхой томъёолсон бол шаардлагатай бүх нотлох баримтыг танилцуулсан (шүүх заримыг нь нэмж шаардаж болно), нааштай шийдвэр гарах магадлал эрс нэмэгдэнэ.
Шүүхийн шийдвэр гарсны дараа юу хийх вэ?
Шүүхийн шударга шийдвэрийг гаргасан олон нэхэмжлэгчид хэргийг яг одоо эцэслэн шийдвэрлэв гэж гэнэн итгэж байгаа бөгөөд хариуцагч нь сайн дураараа, шаардагдах хэмжээг нэн даруй төлөх эсвэл шүүхийн актаар тогтоосон бусад арга хэмжээг авах болно. Энэ нь зөвхөн ховор тохиолдлуудад тохиолддог тул ихэвчлэн нэхэмжлэгч шүүхийн шийдвэр хууль ёсны хүчин төгөлдөр болсныг хүлээгээд дараа нь шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх байгууллагад хандаж гүйцэтгэх хуудас гаргуулах шаардлагатай болдог. Тодорхойлогдсон баримт бичгийг шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэгчдэд танилцуулж, хуулийн дагуу түүний шуурхай гүйцэтгэлийг хангах ёстой. Шүүгдэгч нар өмч хөрөнгөө нуун далдлах, нуух, бусад тохиолдолд шийдвэрийг хэрэгжүүлэхэд саад болдог тул гүйцэтгэх ажиллагааны үе шатыг хойшлуулж болно.
